שילוב
מתי”א מתמחה שילוב
حق للأطفال ذوي الاحتياجات الخاصة من جيل 3 سنوات وحتى 21 سنة، الحصول على تربية خاصة مجانا. تبعا لقانون التربية الخاصة والذي سن في سنة 1998 ، حيث تقع مسؤولية تعليم الطفل وتربيته بدءا من جيل 3 سنوات، على وزارة التربية والتعليم والتي تقدم خدماتها بواسطة أقسام المعارف في السلطات المحلية. الإمكانيات التربوية الممنوحة هي دمج الطالب في التعليم العادي أو تصنيفه في التربية الخاصة.
والدمج هو اتاحة الفرص للأطفال ذوي الاحتياجات الخاصة للانخراط في نظام التعليم الخاص كأجراء للتأكيد على مبدأ نكافئ الفرص في التعليم و يهدف الى الدمج بشكل عام الى مواجهة الاحتياجات التربوية الخاصة للطفل ذو الاحتياجات الخاصة ضمن اطار المدرسة العادية ووفقا لأساليب ومناهج ووسائل دراسية تعليميه يشرف على تقديمها جهاز تعليمي متخصص اضافة الى كادر التعليم في المدرسة العامة .
تلك العملية التي تشمل على جمع الطلاب في صفوف ومدارس التعليم العام بغض النظر عن الذكاء أو الموهبة أو الإعاقة أو المستوى الاجتماعي والاقتصادي أو الخلفية الثقافية للطالب.
وضع الأطفال ذوي القدرات والإعاقات المختلفة في صفوف تعليم عادية وتقديم الخدمات التربوية لهم مع توفير دعم صفي كامل. هو إجراء لتقديم خدمات خاصة للأطفال ذوي الاحتياجات الخاصة في أقل البيئات تقييداً وهذا يعني أن يوضع مع أقرانه العاديين، وأن يتلقى خدمات خاصة في صفوف عادية، وأن يتفاعل بشكل متواصل مع أقران عاديين في أقل البيئات تقييداً .
وفي الدمج يستحق الطالب ساعات دمج للمساعدة التعليمية في اطار التربية العادية، كما ويستحق خدمات طبية مكملة اذا لزم الامر مثل علاج وظيفي، وعلاج نطق او حتى علاج نفسي. كما ويتم التوفير للطالب اجهزة وأدوات مساعدة. ويتم تحديد جميع هذه الخدمات في لجة الدمج المدرسية.
يشمل مشروع الدمج رياض الاطفال في جيل الطفولة المبكر ،المدارس الابتدائية والاعدادية.
أهداف برنامج الدمج:
- مساعدة الطلاب ذوي الاحتياجات الخاصة في تلقي الدعم التعليمي في أطر التربية العادية وعدم تحويلهم أطر التربية الخاصة. مع بناء خطة تعليمة تلائم احتياجاتهم الخاصة.
- مساعدة ودمج الطلاب ذوي الاعاقات البسيطة في اطار التربية العادية وعدم تحويلهم لاطار التربية الخاصة.
- تقسيم الساعات والمساعدات التعليمية والعلاجية والموارد الموجودة حسب احتياجات المدرسة واحتياجات كل طالب وحسب الامكانيات الموجودة في المؤسسة.
- تشجيع العمل والمسؤولية لكافة الجهات في جهاز التربية والطاقم التربوي.
- تشجيع الدمج الشامل او الجزئي للطلاب ذوي الاعاقات الصعبة والذين يتعلمون في مدارس خاصة، في اطار التربية العادية
أعضاء لجنة الدمج المدرسية:-
- رئيس اللجنة: مدير/ة المدرسة
- مربي/ة الصف للطالب
- معلم الدمج، مرشد ماتيا او مدير ماتيا
- الأخصائي النفسي
- المستشار التربوي اذا وجد في المدرسة
- أخصائي اخر اذا وجد في المدرسة مثل أخصائي في العلاج الطبي المكمل (פרא רפואי)
ملاحظة:- اذا لم يكن بالمدرسة أخصائي نفسي أو مستشار تربوي، على مدير المدرسة التوجه لمدير مركز الخدمات النفسية أو لمركز المستشارين في الوزارة وذلك حتى يرسلوا مندوباً من قبلهم للاشتراك في لجنة الدمج المدرسية.
أنواع الدمج:-
الدمج المكاني:
وهو اشتراك مؤسسه التربية الخاصة مع مدارس التربية العامة بالبناء المدرسي فقط بينما تكون لكل مدرسه خططها الدراسية الخاصة واساليب تدريب وهيئه تعليميه خاصه بها وممكن ان تكون الادارة موحده.
الدمج التعليمي التربوي
اشراك الطلاب ذوي الاحتياجات الخاصة مع الطلاب العاديين في مدرسه واحده تشرف عليها نفس الهيئة التعليمية وضمن البرنامج المدرسي مع وجود اختلاف في المناهج في بعض الاحيان .
يتضمن البرنامج التعليمي صف عادي و صف خاص وغرفة مصادر.
او هو ما يقصد به دمج الطالب ذوى الاحتياجات الخاصة مع اقرانه العاديين داخل الصفوف الدراسية المخصصة للطلاب العاديين ويدرس نفس المناهج الدراسية التي يدرسها العادي مع تقديم خدمات التربية الخاصة
الدمج الاجتماعي :
التحاق الاطفال المعوقين بالصفوف العامة بالأنشطة المدرسية المحتفلة كالرحلات والرياضة وحصص الفن والموسيقى والانشطة الاجتماعية الاخرى .
هو ابسط انواع واشكال الدمج حيث لا يشارك الطالب ذوى الاحتياجات الخاصة نظيره العادي في الدراسة داخل الفصول الدراسية وانما يقتصر على دمجه في الأنشطة التربوية المختلفة مثل التربية الرياضية والتربية الفنية واوقات الاستراحات المدرسية والرحلات.
الدمج المجتمعي :
اعطاء الفرص لذوي الاحتياجات الخاصة للاندماج في مختلف انشطة وفعاليات المجتمع وتسهيل مهمتهم في ان يكوا اعضاء فعّالين ويضمن لهم حق العمل باستقلاليه وحريه التنقل والتمتع بكل ما هو متاح في المجتمع من خدمات.
الدمج الجزئي:-
ويقصد به دمج الطالب ذوى الاحتياجات الخاصة في ماده دراسية او اكثر مع اقرانه من العادين داخل فصول الدراسة العادية.
פיתוח מודל עבודת הסייעת כנגזרת מתוכנית אישית של תלמיד
תוכנית אישית של התלמיד
- קריטריונים : להקצאה סייעת/שעות מתלות לעצמאות(קו רצף) התייחסות לגיל/תפקוד.
- צוות חשיבה מקצועי :מחנכת,גננת,מורת שילוב, גננת שילוב. גורמים חינוכיים , טיפוליים. סייעת
- בניית התכנית : שיתוף צוות רב-מקצועי. מעקב אחר יישום/ביצוע. חלוקת אחריות , משאבים וצוות. הנחיות לסייעות.
- איגום תפקידי הסייעת : כאמצעי לביצוע התוכנית האישית
- איגום תפקידי הסייעת : כאמצעי לביצוע התוכנית האישית
- הערכה : הערכה מסכמת ומעצבת. הסקת מסקנות וקבלת המלצות המלצות להמשך.
- דגם התוכנית :מודולרית מדורגת מותאמת לפרופיל התלמיד
רצף תהליכים מקצועיים לקידום התלמיד בהיבט עבודת הסייעת
תחום לימודי:
- תרגול החומר הנלמד בכתה (לא הקנייה).
- הנגשת החומר הנלמד והסביבה הלימודית המיטבית בהתאם להנחיות הצוות המקצועי
תחום חברתי:
- קידום תוכנית שילוב חברתית ויוזמות חוויתיות במסגרת קבוצת השווים בסביבות שונות בהנחיית המחנכת/גננת : בהפסקה , באירועים חברתיים בכתה ובמסגרת בי”ס.
תחום שיקומי:
- ADL
- התארגנות.
- היגיינה וניקיון אישי.
- תחום סיעודי.
- ניידות.
- תרגול מוטורי לקידום מיומנויות למידה.
מערך הערכה לעבודת הסייעת :
- בניית מחוון על קו הרצף מתלות ועד עצמאות.
- מידת היכולת להפחית הקצאה/משאבים עד למינימום ובהתאם לצרכים.
- משובים, הערות והארות לעבודה השוטפת.
- בקרה על העבודה ורציפות הקשר המקצועי בין מורה-סייעת-תלמיד.
אבחון דידקטי: הוא תהליך באבחנה של לקויות למידה. האבחון מתבצע על ידי איש מקצוע מתחום תורת ההוראה, ובו נבדקות יכולות קוגניטיביות כגון חשיבה ועיבוד מידע, כישורי קריאה, הבנת הנקרא וכתיבה, זיכרון והתארגנות. מטרת האבחון היא לסייע באיתור הסיבות לכשלים לימודיים במטרה לבנות או לשפר תוכנית לימודים מותאמת על מנת לאפשר ללומד למצות את יכולותיו הלימודיות.
השימוש באבחון דידקטי נעשה כחלק מהערכת התפקוד באבחון ליקויי למידה. האבחון עוסק במיפוי קשייו וכשריו של הנבדק בתחומי הלמידה השונים. המיפוי נעשה תוך אפיון של מיומנויות למידה בסיסיות, ובכללן: קריאה וכתיבה, הבעה בכתב ובעל פה וחשבון. האבחון מתאר גם את הפן ההתנהגותי, מזהה את אסטרטגיות הלמידה הקיימות ובודק את היעילות שלהן
לאבחון : ערכה למורה/ ערכה לתלמיד
מטרת האבחון
על פי רוב, תהליך האבחון נערך כדי לאמת או לשלול חשד כלשהו ללקות למידה. מטרתו של האבחון היא לגלות קשיים ולהתוות את הבסיס להמשך הטיפול בקשיים שנתגלו, תוך מציאת דרכים לעקיפת הקשיים הללו. בהתאם לכך, האבחון הדידקטי משמש בסיס לבנייה ושיפור של תוכנית חינוכית לתלמיד במסגרת בית הספר ומסייע רבות להתאמת התוכנית הטיפולית. מטרה נוספת של האבחון היא לספק לנבדק התאמות במבחנים, על מנת שיוכל למצות את יכולתו הלימודית על הצד הטוב ביותר בהתאם לקשיים הלימודיים שלו.
הסיבות להפניה לאבחון דידקטי
על פי משרד החינוך, בית הספר צריך להפנות את התלמיד לאבחון דידקטי כאשר יש יסוד להניח, על סמך התערבות חינוכית והיכרות עם התלמיד, שהכשלים בלמידה הם על רקע של ליקויי למידה ראשוניים (ללא עדויות לקשיים נוספים), או שקיים פער לא מוסבר בין היכולת השכלית המשוערת לתפקודו של התלמיד. לרוב חשד זה יתעודד בעקבות קשיים לימודיים והישגים נמוכים מהמצופה.
תחומי הבדיקה של האבחון הדידקטי
האבחון הדידקטי בודק את התפקוד האקדמי של הנבדק במיומנויות היסוד
- קריאה – שטף, דיוק וקצב הקריאה, שליטה ביסודות הקריאה, פענוח מילים בתוך הקשר וללא הקשר, קריאת מילות תפל, הפקת משמעות מהכתוב וכו’
- כתיבה – קצב, כתב היד, ארגון, עיצוב, כתיב, ויכולת ההבעה.
- חשיבה מתמטית – תפקודי חישוב אוטומטיים, שליטה באלגוריתם חשבוני, הבנה מתמטית, הבנה גאומטרית וכו’.
כמו כן, הוא בודק את התפקודים הקוגניטיביים העומדים בבסיס הלמידה:
- תפיסה חזותית, מרחבית ושמיעתית.
- תפקודים ויזו-מוטוריים וגרפו-מוטוריים.
- תפקודי הזיכרון על היבטיהם השונים: זיכרון מידי, זיכרון עבודה, זיכרון לטווח קצר, זיכרון לטווח ארוך וזיכרון רצף.
- תפקודי השפה הדבורה והכתובה: אוצר מילים, ניסוח וארגון של המבע המילולי, מהירות שיום ושטף שפתי, תחביר, עיבוד פונולוגי ועוד.
- סגנון העבודה: קצב, תכנון, התארגנות, אסטרטגיית למידה ומנגנוני פיצוי ובקרה.
בנוסף לכל האמור לעיל האבחון הדידקטי יכול לסייע בגילוי בעיות רגשיות אצל הנבדק.